Na podstawie art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w czasie trwania małżeństwa małżonkowie zobowiązani są do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Obowiązek ten ma na celu uzyskanie od obojga małżonków środków materialnych dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rodziny jako całości oraz zaspokojenia uzasadnionych potrzeb jej poszczególnych członków, przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej. Jeżeli małżonkowie pozostają w faktycznej separacji, ustała między nimi wszelka więź, są bezdzietni, bądź ich dzieci nie pozostają już z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym, nie można uznać, że rodzina istnieje. W takiej sytuacji obowiązek małżonka przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny nie wygasa, lecz przybiera postać opartego na podstawie art. 27 k.r.o. obowiązku alimentowania drugiego małżonka w rozmiarze wynikającym z zasady równej stopy życiowej małżonków. W polskim prawie istnieje możliwość udzielenia zabezpieczenia na czas toczącego się postępowania poprzez zobowiązanie małżonka do łożenia alimentów na rzecz drugiego małżonka do momentu wydania prawomocnego wyroku.
Wielu naszych klientów pyta nas czy po wydaniu wyroku II instancji zasądzającym na rzecz małżonka niższe alimenty, niż te które zostały zabezpieczone na czas toczącego się postępowania, lub oddalającym je całkowicie, należy zwrócić nadpłatę lub całe uiszczone kwoty. Kwestię tę rozstrzygnął Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 20 października 2010 r., w sprawie o sygnaturze III CZP 59/10.
Sąd Najwyższy jednoznacznie wskazał, że “świadczenie uiszczone na podstawie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia zobowiązującego do łożenia na rzecz małżonka kosztów
utrzymania rodziny nie podlega zwrotowi jako świadczenie nienależne (art. 410 k.c.) w razie prawomocnego oddalenia (lub zmiany wysokości kwoty) w wyroku rozwodowym jego żądania zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 k.r.o.”
Warto wyjaśnić, że celem zabezpieczenia alimentów (czyli dostarczania środków utrzymania rodziny) na rzecz małżonka jest natychmiastowe dostarczenie mu środków utrzymania, a nie zabezpieczenie wykonania późniejszego wyroku. Jest to równoznaczne z tym, że wydane w tym przedmiocie postanowienie ma byt samoistny i niezależny od treści wyroku kończącego postępowanie. Oznacza to, że jeśli postanowienie to nie zostało wzruszone w postępowaniu zabezpieczającym, to otrzymane na tej podstawie świadczenie nie może zostać uznane na nienależne i podlegać zwrotowi.
